Để phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững

Cùng dự còn có đại diện một số bộ, ngành, đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật của 23 tỉnh, thành (trong đó có Bình Thuận) và đại diện các Hiệp hội sầu riêng, các doanh nghiệp, hợp tác xã. Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) năm 2025, Việt Nam vẫn là nhà cung cấp sầu riêng lớn thứ hai cho Trung Quốc nhưng có sự sụt giảm nghiêm trọng tới 71,3% về lượng và 74% về kim ngạch. Thị phần sầu riêng của Việt Nam tại Trung Quốc giảm từ 42,1% (năm 2024) xuống còn 28,2%. Thực tế ngành hàng sầu riêng Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức lớn trong quá trình phát triển. Đặc biệt, trong những năm gần đây, diện tích trồng và sản lượng sầu riêng tăng trưởng nhanh chóng. Điều này cũng đặt ra áp lực lớn về kiểm soát chất lượng và đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật ngày càng nghiêm ngặt từ thị trường Trung Quốc.

Tại Bình Thuận, trong những năm gần đây, cây sầu riêng được trồng ở nhiều nơi, mang lại lợi nhuận tương đối ổn định cho người trồng. Diện tích trồng sầu riêng toàn tỉnh khoảng 3.500 ha, tập trung ở 3 huyện Hàm Thuận Bắc, Đức Linh và Tánh Linh. Trong đó, có khoảng 1.800 ha đang trong thời kỳ kinh doanh với năng suất bình quân 15 - 30 tấn/ha, sản lượng thu hoạch khoảng 50.000 tấn mỗi năm. Lợi nhuận của cây sầu riêng ở tỉnh còn thấp hơn các tỉnh khác.

Toàn tỉnh canh tác chủ yếu 3 giống Monthong, Ri6 và giống sầu riêng chất lượng cao Musaking. Đơn cử ở Hàm Thuận Bắc có diện tích trên 1.300 ha, tập trung ở các xã Đông Tiến, Đông Giang, La Dạ, Đa Mi. Những năm qua, Bình Thuận nói chung và Hàm Thuận Bắc nói riêng có điều kiện tự nhiên và thị trường tương đối thuận lợi để phát triển cây sầu riêng. Tuy nhiên, bà con còn gặp nhiều khó khăn chung như chi phí đầu tư khá cao và kỹ thuật chăm sóc khó, vấn đề sâu bệnh trên cây sầu riêng cũng rất khó kiểm soát, nhất là sâu đục thân, bệnh xì mủ dẫn đến năng suất còn thấp. Về tiêu thụ sản phẩm chủ yếu buôn bán nhỏ lẻ cho các thương lái tiêu thụ nội địa (chiếm tỷ lệ 70%) và xuất khẩu theo đường tiểu ngạch sang thị trường Trung Quốc (khoảng 30%). Mặt khác tại Bình Thuận chưa có nhiều hợp tác xã, tổ hợp tác liên kết trên địa bàn, trong khi giá cả sầu riêng chính vụ có nhiều biến động.

2. Đáng chú ý, đối với mặt hàng sầu riêng, thời gian qua Trung Quốc cảnh báo về các lô hàng bị nhiễm Cadimi và chất vàng ô. Qua tra cứu hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia, trên địa bàn tỉnh Bình Thuận có 4/16 mã số vùng trồng và 5/7 mã số cơ sở đóng gói sầu riêng bị Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) thu hồi và tạm dừng do nhiễm Cadimi. Do đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh đã đề nghị các địa phương tăng cường quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói xuất khẩu. Trong đó, tập trung chỉ đạo các xã, phường, thị trấn đôn đốc các cơ sở đóng gói đóng trên địa bàn thực hiện duy trì giám sát định kỳ hàng năm theo quy định. Cùng với tập huấn về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) an toàn, hiệu quả trên rau, quả cho nông dân, trong đó chú trọng và tập trung tại những vùng trồng rau, quả trọng điểm, chủ lực. Ngành nông nghiệp tỉnh cũng khuyến cáo nông dân sử dụng thuốc BVTV đúng quy định, tuân thủ thời gian cách ly trước khi thu hoạch rau, quả, cũng như tác hại của việc tồn dư thuốc BVTV trên rau, quả khi đưa ra thị trường, nhất là tuân thủ quy định của nước xuất khẩu.

Trở lại với hội nghị về phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững diễn ra tuần qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề ra các giải pháp như: Tập trung bám sát thực tế, chỉ đạo sản xuất linh hoạt, kịp thời đảm bảo sản lượng, chất lượng sầu riêng. Đồng thời hoàn thiện cơ sở pháp lý về quản lý, sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói (MSVT, CSĐG). Đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng công nghệ mới và tăng cường nhận thức trong trồng trọt, chế biến, bảo quản và truy xuất nguồn gốc sầu riêng. Cùng với đó, tổ chức đàm phán với Tổng cục Hải quan Trung Quốc để phê duyệt mới, khôi phục các MSVT, CSĐG; đẩy nhanh tiến độ đàm phán mở cửa các thị trường khác; nghiên cứu phương án cơ cấu lại ngành hàng sầu riêng. Về lâu dài, cần đa dạng hóa thị trường, tăng xuất khẩu đông lạnh; xây dựng thương hiệu quốc gia, nâng cấp chuỗi cung ứng và hệ thống logistics... với mục tiêu để phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững.