Đại biểu Nguyễn Hữu Thông góp ý nhiều nội dung quan trọng với Luật Đường sắt (sửa đổi)

Tham gia ý kiến, đại biểu Nguyễn Hữu Thông - Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận cho rằng, việc ban hành luật là hết sức cần thiết nhằm cụ thể hóa nhiều chủ trương, chính sách của Đảng, nhà nước (18/23 chính sách đã được luật hóa), tạo hành lang pháp lý quan trọng nhằm tạo động lực để đột phá phương thức giao thông bằng đường sắt, là một trong năm phương thức giao thông quan trọng (Đường bộ, đường sắt, đường biển, đường thủy và đường hàng không) góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông - Phó Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận thảo luận chiều 18/6

Theo đại biểu, dự thảo Luật đã xác lập một hướng đi đúng đắn khi luật hóa cơ chế phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng (TOD), đặc biệt là việc khai thác hiệu quả quỹ đất quanh nhà ga đường sắt (Điều 26, 27). Đây là giải pháp phù hợp với thông lệ quốc tế và nhu cầu thực tiễn của Việt Nam trong bối cảnh ngân sách hạn hẹp, nợ công cao, trong khi nhu cầu đầu tư hạ tầng ngày càng lớn. Việc cho phép địa phương linh hoạt điều chỉnh chỉ tiêu quy hoạch, sử dụng đất tại khu vực TOD mà không cần điều chỉnh tổng thể quy hoạch đô thị hay kế hoạch sử dụng đất là bước đột phá về thủ tục hành chính, tháo gỡ điểm nghẽn thực tế nhiều dự án đường sắt đô thị, kể cả ở Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đang gặp vướng mắc do quy trình điều chỉnh quy hoạch kéo dài, làm chậm tiến độ, đội vốn, mất cơ hội đầu tư.

Bên cạnh đó, quy định cho phép địa phương giữ lại 50% nguồn thu từ khai thác quỹ đất khu vực TOD sau khi trừ chi phí (khoản 4 Điều 26) là cơ chế chia sẻ hợp lý, giúp địa phương có thêm nguồn lực đầu tư hạ tầng kết nối, tái định cư, từng bước hình thành các đô thị vệ tinh, giảm tải cho khu vực trung tâm. Đây cũng là minh chứng rõ nét cho chủ trương phân cấp, phân quyền, tạo động lực phát triển cho địa phương.

Ngoài ra, quy định của dự thảo còn tạo cơ chế cho việc huy động kinh tế tư nhân tham gia đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, công nghiệp đường sắt kèm theo cơ chế quản lý, giám sát chặt chẽ của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và sự tham gia của các Bộ, ngành từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư đến khi dự án hoàn thành đưa vào khai thác, sử dụng, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm trong việc kiểm soát, phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực, lãng phí.

Tuy nhiên, để các quy định mang tính thực thi cao và tránh phát sinh rủi ro trong tổ chức thực hiện, đại biểu Nguyễn Hữu Thông đề nghị bổ sung quy định rõ hơn trách nhiệm phối hợp giữa nhà đầu tư đường sắt và chính quyền địa phương trong việc lập, thẩm định và tổ chức thực hiện quy hoạch khu vực TOD. Trong thực tiễn, việc ai là đơn vị chủ trì quy hoạch, ai là cơ quan phê duyệt, ai chịu trách nhiệm đấu giá đất, phân bổ quỹ đất… là vấn đề rất dễ phát sinh vướng mắc nếu không làm rõ ngay trong luật.

Bên cạnh đó, cần làm rõ cơ chế lựa chọn nhà đầu tư khai thác quỹ đất TOD, đặc biệt tại các nhà ga lớn như ga trung tâm, ga quốc tế, ga đầu mối vùng. Nên ưu tiên hình thức đấu giá đất minh bạch, hạn chế tình trạng chỉ định đầu tư hoặc chuyển nhượng quyền khai thác đất công không đúng quy định, gây thất thoát tài sản nhà nước. Đồng thời, khuyến khích liên kết khai thác TOD theo mô hình PPP, tránh tư nhân hóa hoàn toàn giá trị gia tăng do đầu tư hạ tầng mang lại.

Mặt khác, cần bổ sung quy định về ưu tiên đầu tư công các tuyến hạ tầng kết nối nhà ga với khu dân cư và hạ tầng kỹ thuật đô thị, vì đây là yếu tố nền tảng để TOD phát huy hiệu quả. Nếu chỉ xây dựng ga hiện đại nhưng thiếu kết nối hạ tầng thì TOD sẽ không thể hình thành thực chất, hoặc dễ rơi vào tình trạng phát triển nửa vời, lãng phí tài nguyên đất đai.

“Tôi cho rằng Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) là bước tiến rất quan trọng về chính sách, thể hiện tư duy đổi mới trong phát triển kết cấu hạ tầng gắn với đô thị hóa thông minh. Nếu được tổ chức thực hiện tốt, đường sắt không chỉ đơn thuần là nơi đón – trả khách, mà còn trở thành hạt nhân của các khu đô thị mới, các trung tâm dịch vụ, tài chính, thương mại hiện đại, đóng góp tích cực cho tăng trưởng kinh tế địa phương và quốc gia. Tôi đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát, bổ sung, làm rõ các nội dung nêu trên để chính sách khai thác quỹ đất quanh nhà ga trong Luật Đường sắt thật sự khả thi, đồng bộ và hiệu quả.” - Đại biểu Nguyễn Hữu Thông đề nghị.