“Sự thật, lẽ phải và ngọn bút” là tập sách thứ 11 của một cây bút thâm niên, sắc sảo. Thật vui và cảm phục tác giả viết và tái hiện những điều cốt lõi về ý nghĩa, vừa căn bản vừa sâu xa một thế kỷ báo chí cách mạng Việt Nam, kể từ ngày lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh sáng lập Báo Thanh Niên, ấn phẩm mang tính mở đường, chuẩn bị về mặt lý luận, chính trị và tư tưởng, dẫn dắt việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, 3/2/1930.
Tập sách chia thành 8 chương: Mạch đập thời đại; Tâm thế cầm bút; Ánh sáng nhân văn; Đạo đức báo chí; Mạnh hơn bảo kiếm; Đồng hành cùng thắng; Mạng xã hội, AI và báo chí; Ngọn lửa và trái tim. Vào sách, tác giả có bài viết mang tính luận đề xuyên suốt “Một thế kỷ chiến đấu vì đất nước và nhân dân”. 621 trang in chắt lọc mà ắp đầy thông tin mới; lập luận tươi mới, chặt chẽ, khái quát và khúc chiết trong luận bàn, sống động trong tư liệu và dẫn chứng thực tế chuyện đời, chuyện nghề. Gần 40 năm, tôi đã đọc và cảm nhận hàng ngàn trang viết của Hồ Quang Lợi, nhiều tác phẩm xuất sắc của ông đoạt giải A Giải Báo chí quốc gia. Bất cứ giai đoạn nào, với các thể loại báo chí đậm chất văn, vẫn là một Hồ Quang Lợi tận hiến, mẫn cán, trách nhiệm với nghề và đời, với chủ nghĩa mà ông tận tâm, tôn thờ.
Luận đề mở đầu “Một thế kỷ chiến đấu vì đất nước và nhân dân”, Báo Thanh Niên truyền bá lý luận Cách mạng, mang tính mở đường. Bác Hồ dạy làm báo là làm cách mạng, phục vụ đất nước và nhân dân: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”. Tác phẩm báo chí đi tiên phong trở thành hiệu triệu, thúc giục đồng bào đứng lên cứu nước, cứu nhà, hoàn thành sứ mệnh giải phóng dân tộc. Trong 40 năm đổi mới, báo chí đi đầu cổ vũ nhân tố mới, nhân rộng các điển hình tiên tiến, tạo nên phong trào hành động cách mạng, giành được những thành tựu to lớn, xây dựng đất nước phát triển, phồn vinh. Báo chí là diễn đàn tin cậy của nhân dân, đắp xây nhịp đập ý Đảng và lòng dân; tiên phong phê phán các luận điệu sai trái, chống phá của thế lực thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; tham gia tích cực cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; nêu cao tinh thần cống hiến, bảo vệ chân lý, lẽ phải. Đạo đức vừa là nền tảng, vừa là cốt lõi của hoạt động báo chí. Lan tỏa thông tin đòi hỏi sự chín chắn và cẩn trọng, bởi đằng sau mỗi tác phẩm báo chí là thân phận, sự mất còn của một con người, một gia đình, một cộng đồng.
Tám chương sách với một tập hợp 63 bài bình luận, bút ký, ghi chép, phỏng vấn. Lượng tri thức - văn hóa dồi dào, những kiến giải thời cuộc của Hồ Quang Lợi thật minh triết, dũng khí, thuyết phục, không né tránh. Hồ Quang Lợi có 45 năm làm báo, trải qua nhiều cương vị trong các tòa soạn. Ông từng giữ cương vị lãnh đạo và quản lý báo chí của TP. Hà Nội; ông là cựu Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam. Sự kiến giải, luận bàn, tỏ bày chuyện đời, chuyện đạo đức nhà báo của Hồ Quang Lợi rút ruột mà ra, chuyện của chính mình, sòng phẳng bày lên bàn. Chuyện của tổng biên tập và chuyện bếp núc trong mỗi tòa soạn, tâm sự sâu kín nhất của người làm báo khó lòng lọt khỏi đôi mắt tinh tường của Hồ Quang Lợi. Mỗi tác phẩm của ông khi ở vào bước ngoặt làm nghề đều hừng hực ngọn lửa bút sắc – lòng trong, ngọn lửa chiến đấu và tình yêu thương.
Trả lời phỏng vấn báo chí của Báo chí (Chương 2, Tâm thế cầm bút), Hồ Quang Lợi sòng phẳng: Tôi nghĩ trong nghề báo có nghề tổng biên tập. Tổng biên tập nào, tờ báo đó. Tổng biên tập là “sếp nhất”, lại còn có chuyện “sếp của sếp nhất” can thiệp vào bài viết, chặn bài… cho nhóm lợi ích. Áp lực lắm, nhưng tổng biên tập bản lĩnh, có nghề và trong sạch thì hãy cứ làm theo bản lĩnh, giữ trọn trái tim nóng và cái đầu lạnh...
Trong một tâm sự nghề nghiệp (Chương II, Tâm thế cầm bút) “Có những điểm dừng báo bão”, Hồ Quang Lợi bày tỏ với đồng nghiệp, cũng là cái chất yêu nghề, thể hiện lòng đam mê nghề báo: “Hỏi: Lúc nào thì anh… là anh nhất? Trả lời: Hình dung rõ tôi nhất là trong công việc. Và cả một lúc bất chợt nào đó, khi tôi đang viết bài, chợt ý nghĩ hướng về một người bạn thuở thiếu thời, về những người nông dân quê mình, khi chính mình còn là một cậu bé trong một ngày gió rét… đến nỗi thấy hơi lạnh còn đọng trên da thịt. Nghĩa là những bài viết tự dưng có một điểm dừng rồi sau đó viết tiếp và dường như, đôi lúc vì thế lại có cảm xúc hơn”.
Tôi xin mượn tứ chương VIII của tập sách để nói thêm vài lời cùng bạn đọc, cảm nhận thêm một Hồ Quang Lợi tài hoa, yêu nghề, ông còn là người bạn, đồng nghiệp sống tốt, tử tế, thủy chung. Tác giả dành chương cuối để viết về 7 đồng nghiệp cao niên, trong đó có nhà báo Đại tá Nguyễn Khắc Tiếp “Một thư ký thời đại, kiên cường và xuất sắc”. Đó chính là người lính già rất đáng kính, năm 2025 đã vượt cột mốc 103 tuổi mà vẫn minh mẫn, thông tuệ. Đại tá nhà báo Nguyễn Khắc Tiếp chính là Phó Trưởng phòng Thời sự Quốc tế, một trong những người đầu tiên dìu đắt Hồ Quang Lợi làm báo, thời kỳ Hồ Quang Lợi vừa chân ướt chân ráo gia nhập hội báo lính – Báo Quân đội Nhân dân.
Trân quý, trọn nghĩa tình, thủy chung, kính trọng lão thành, thêm một phẩm chất đáng nể trọng của nhà báo, nhà văn Hồ Quang Lợi.
.jpg "Kết nối, lan tỏa những tấm lòng nhân ái qua từng con chữ")
.jpg "Thời tiết tỉnh Bình Thuận chiều 19/6 và ngày 20/6")
