Bỏ cấp huyện, sáp nhập cấp xã, tỉnh: Những việc cần làm sớm

Chỉ còn khoảng 3 tháng nữa là phải hoàn thành việc bỏ cấp huyện, sáp nhập cấp xã, và khoảng 4 tháng nữa là việc sáp nhập tỉnh phải xong, đi vào vận hành chính quyền địa phương 2 cấp. Thế nên, có những nhiệm vụ thường xuyên trong năm, có những việc tồn đọng… đã trở thành những việc cần phải làm ngay, làm sớm, hoàn tất trong khoảng thời gian trên, để không phải vướng víu, rắc rối, thậm chí là không thể giải quyết được, khi các cơ quan, đơn vị mới trong tương lai hình thành.

Rà soát nợ và nợ đọng

Đến giữa tháng 4/2025, báo cáo của các chủ đầu tư gửi về ngành chức năng với tổng số tiền nợ trong xây dựng cơ bản là 12 tỷ đồng. Tất cả số vốn nợ đọng nêu trên thuộc nguồn vốn của ngân sách cấp huyện từ 3 huyện. Đây là con số chưa đầy đủ, vì các huyện, thị, thành phố chưa có thông tin và không chắc là không bị nợ xây dựng cơ bản tương tự, khi nơi nào hàng năm cũng xây dựng hàng trăm công trình lớn nhỏ.

Theo một số huyện cho biết, việc nợ thì có 2 loại: Nợ thông thường trong xây dựng cơ bản và nợ đọng. Ví dụ, với dự án nhóm C, thường được triển khai thi công và giải ngân trong 3 năm nhưng vì tính chất cấp bách, cấp thiết của công trình nên chính quyền vận động chủ thầu, đơn vị thi công đẩy nhanh hoàn thành sớm, trong khi kinh phí thì theo trình tự thời gian mà phân bổ. Tình trạng này được cải thiện đáng kể trong năm qua, với những công trình từ nguồn vốn tỉnh, khi có sự điều chỉnh vốn kịp thời từ công trình chậm triển khai sang công trình có khối lượng thi công nhiều. Còn với nguồn vốn cấp huyện thì việc điều chỉnh trên chưa chuyển biến rõ nên sẽ ít nhiều tạo ra tình huống nợ trong thời gian cho phép 3 năm.

Đặt tình huống nợ thông thường trên trong bối cảnh sáp nhập thì phải tính toán sớm. Thực tế, nguồn kinh phí cấp huyện không dồi dào, cộng thêm bị hụt với những yếu tố bất ngờ mà nổi rõ nhất là mấy năm qua, nguồn thu từ đất có nhiều bế tắc. Từ đây, góp phần gây ra những khoản nợ đọng trong xây dựng cơ bản, tức không có nguồn để trả nợ. Thêm nữa, không chắc việc nợ đọng chỉ dừng ở xây dựng cơ bản mà còn có thể ở các hoạt động khác như chưa quyết toán các đồ án quy hoạch chung xây dựng, tính giá đất cụ thể, chi mua văn phòng phẩm, tiếp khách… mà để tích tụ lâu ngày cũng có thể là 1 con số không nhỏ.

Tại cuộc họp Thường trực Tỉnh ủy nghe báo cáo và cho ý kiến về tình hình thu - chi ngân sách và giải ngân vốn đầu tư công tính đến tháng 4 năm 2025, tổ chức chiều ngày 26/4, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Phan Văn Đăng thông tin tình trạng năm nào, cấp huyện cũng giải ngân vốn đầu tư công từ nguồn của tỉnh chuyển về không hết tiền, vì cao lắm cũng chỉ đạt 95% và tỉnh cũng không nghe báo cáo của cấp huyện về chuyện bị nợ trong xây dựng cơ bản. Nhưng sau khi nghe sáp nhập tỉnh thì nhận nhiều thông tin từ các đơn vị thi công là còn bị nợ, trong đó có những công trình đã hoàn thành từ lâu. Vì vậy, đề nghị các huyện, thị xã, thành phố trong tuần sau phải có báo cáo chính thức về nợ để kịp có giải pháp xử lý, tránh tình trạng sau khi sáp nhập có đơn thư thì lúc này không thể giải quyết được. Vì thời gian không còn nhiều nên không thể chờ đợi được nữa. “Nếu cấp huyện nào trong tuần sau chưa gửi báo cáo về, trong khi thực tế có nợ thì bí thư, chủ tịch nơi đó chịu hoàn toàn trách nhiệm” – ông Đăng nhấn mạnh.

Cũng tại cuộc họp trên, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Hoài Anh yêu cầu các đồng chí bí thư, chủ tịch các huyện, thị xã, thành phố chỉ đạo thống kê các khoản nợ từ lớn như xây dựng cơ bản đến nhỏ như văn phòng phẩm, chi phí tiếp khách…của cấp huyện, các đơn vị trực thuộc cấp huyện và các xã, phường, thị trấn. Tránh tình trạng để xảy ra nợ đọng, vì khi bỏ cấp huyện, sáp nhập cấp xã, cấp tỉnh thì không thể giải quyết.

Tránh bị chuyển sang nợ khó

Trong tình hình trên, việc giải ngân vốn đầu tư công trong 4 tháng đầu năm 2025 bên cạnh những kết quả đáng khích lệ là nỗi căng thẳng phải đẩy nhanh hơn nữa trong tháng 5, tháng 6 tới, nhất là với các công trình hoàn thành trong năm. Nếu không sẽ không kịp và có thể sẽ chồng thêm nợ mới, hơn thế có khi không biết thanh toán thế nào, khi các cơ quan, đơn vị mới hình thành, chủ đầu tư cũ không còn, con dấu cũ cũng không còn.

Điều này đã được lãnh đạo Kho bạc khu vực XV chi nhánh Bình Thuận nhắc đến trước đó tại cuộc họp Chủ tịch UBND tỉnh làm việc với Sở Tài chính về kết quả thực hiện nhiệm vụ chủ yếu quý 1/2025. Lãnh đạo này cho rằng, số dư tạm ứng quá hạn của các công trình trên địa bàn tỉnh hiện nay là 127 tỷ đồng, bao gồm 18 đơn vị là các ban quản lý, các chủ đầu tư. Qua đó, kiến nghị bằng mọi cách phải thu hồi số dư tạm ứng quá hạn trên. Vì khi sáp nhập, các ban quản lý dự án, chủ đầu tư hiện tại không còn thì không thể thu hồi số tiền trên sẽ gây thất thoát ngân sách. Tương tự, cũng phải đẩy nhanh quyết toán vốn đầu tư các công trình hoàn thành. Vì nếu tính toán không kịp thì sau sáp nhập cũng sẽ không ai đứng ra giải quyết. Khi kho bạc nhập lại thì con dấu rất quan trọng. Con dấu cũ chỉ còn đóng vài ngày sau sáp nhập rồi sẽ chuyển sang dấu mới…

Thế nên, để đáp ứng yêu cầu của đầu tư công trong thời gian tới, cũng là góp phần không tạo thêm nợ, Đảng ủy UBND tỉnh nhấn mạnh với các chủ đầu tư là cấp huyện, các sở, đơn vị phải triển khai các giải pháp tùy vào tiến độ hiện tại của các dự án. Cụ thể, đối với các dự án đã thi công dự kiến hoàn thành trong năm 2025 thì tiếp tục đẩy nhanh công tác nghiệm thu, khẩn trương làm thủ tục thanh toán, quyết toán dự án, chậm nhất trong quý II/2025 phải giải ngân hết 100% kế hoạch vốn đã bố trí cho các dự án hoàn thành.

Còn đối với các dự án chuyển tiếp năm 2025, tiếp tục đẩy nhanh tiến độ thực hiện, các dự án đã có khối lượng thực hiện, khẩn trương làm thủ tục nghiệm thu, thanh toán theo đúng quy định để giải ngân hết kế hoạch vốn được giao. Riêng các dự án đã được UBND tỉnh bố trí vốn khởi công mới năm 2025, khẩn trương làm các thủ tục đấu thầu theo quy định, chậm nhất đến hết tháng 5 năm 2025 phải hoàn thành xong thủ tục đấu thầu để triển khai thi công và giải ngân kế hoạch vốn được giao. Cũng trong tháng 5/2025, Đảng ủy UBND tỉnh yêu cầu cấp huyện đẩy nhanh tiến độ công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng của hàng loạt dự án đầu tư trên địa bàn, hoàn tất hồ sơ trình phê duyệt các dự án đầu tư.

Trước đó, UBND tỉnh cũng có công văn hỏa tốc đến Sở Tài chính và UBND các huyện, thị, thành phố về tham mưu triển khai Công văn 4738 của Bộ Tài chính ban hành giữa tháng 4/2025. Nội dung về Hướng dẫn chuyển tiếp quản lý các chương trình, nhiệm vụ, dự án, kế hoạch đầu tư công trong quá trình sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp. Theo đó, có quy định về nhiệm vụ của các cơ quan trong giai đoạn trước khi có quyết định, nghị quyết sáp nhập, chia tách.

Đảng ủy UBND tỉnh yêu cầu các chủ đầu tư rà soát khối lượng thu hồi tạm ứng đối với các dự án đã tạm ứng đến nay chưa thu hồi; quyết toán đối với các dự án, công trình hoàn thành. Đối với các dự án sử dụng vốn ngân sách huyện, đề nghị UBND cấp huyện bố trí đủ vốn để thanh toán, không để xảy ra tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản; bổ sung vốn cho những dự án, công trình đã hoàn thành khối lượng nhưng chưa được phân bổ đủ vốn.

Bài 2: Gấp rút xử lý tài chính, ngân sách nhà nước