Hướng phát triển đa mục tiêu công trình thủy lợi

Tiềm năng lớn

Hiện nay Công ty TNHH MTV Khai thác Công trình thủy lợi Bình Thuận được UBND tỉnh giao quản lý, khai thác 159 công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh. Trong đó có 49 hồ chứa nước, 89 đập dâng, 21 trạm bơm. Tổng dung tích các hồ chứa công ty đang quản lý trên 440 triệu m³, diện tích mặt hồ khoảng 8.037 ha; diện tích đất vùng bán ngập và hạ lưu công trình trên 1.500 ha. Trong đó một số hồ có diện tích mặt nước lớn, gồm các hồ như Sông Lũy, Sông Quao, Cà Giây, Lòng Sông, Suối Đá, Phan Dũng, Sông Dinh 3, Biển Lạc… Các công trình đều có hệ thống đường giao thông kết nối, tạo lợi thế khai thác các dịch vụ đa chức năng, đa giá trị.

Đáng chú ý, tại một số hồ thủy lợi trên địa bàn tỉnh như Cà Giây, Sông Lũy… đang diễn ra hoạt động đánh bắt thủy sản tự phát, ảnh hưởng đến an ninh và môi trường nguồn nước. Mặt khác, gây khó khăn cho công tác quản lý nhưng chưa được sắp xếp lại vị trí và vùng hoạt động khai thác hợp lý. Trong khi đó, việc tận dụng, khai thác tiềm năng của các công trình còn bỏ ngỏ, chưa được chú trọng. Đây là một sự lãng phí lớn. Vì vậy, việc rà soát phát triển đa mục tiêu của các hồ chứa đưa vào quy hoạch để lập đề án khai thác chi tiết là rất cần thiết, định vị rõ các vùng, khu vực phát triển đa mục tiêu cũng như khu vực bảo vệ an ninh, an toàn hồ đập bảo đảm các mục tiêu về khai thác và sử dụng hiệu quả công trình thủy lợi theo hướng đa mục tiêu, đáp ứng nhu cầu sử dụng nước cho sản xuất, sinh hoạt trên địa bàn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Vừa qua, Công ty TNHH MTV Khai thác Công trình thủy lợi tỉnh đã rà soát, cùng với ý kiến góp ý của các sở và địa phương, đơn vị đã đề xuất một số danh mục công trình với 5 tiềm năng phát triển khai thác đa mục tiêu. Nổi bật có thể nhắc đến là tiềm năng phát triển nuôi trồng thủy sản trong lòng hồ thủy lợi; phát triển du lịch, dịch vụ trên hồ chứa thủy lợi. Về phát triển sản xuất nông nghiệp có giá trị kinh tế cao vùng đất bán ngập và hành lang bảo vệ công trình. Ngoài ra, có thể phát triển thủy điện nhỏ sau hồ và trên kênh thủy lợi. Đồng thời, phát triển tiềm năng điện mặt trời trên hồ và kênh mương thủy lợi…

Cần tháo gỡ khó khăn

Một trong những tiềm năng hiện có là Bình Thuận với 16 hồ chứa, diện tích mặt nước khoảng 2.410,8 ha (khoảng 50% diện tích mặt hồ) là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển nguồn lợi thủy sản tự nhiên cũng như nuôi trồng. Hiện tại trên các hồ thủy lợi đã có một số loài có giá trị kinh tế cao, như cá lăng, bống tượng, mè, rô... Hàng năm, tỉnh Bình Thuận và người dân cũng đã thả cá các loại vào các hồ chứa trên địa bàn tỉnh nhằm tái tạo nguồn lợi thủy sản, nên trữ lượng cá tăng đã giúp tăng thêm giá trị đánh bắt cho người dân. Theo đánh giá, những loài cá được thả xuống hồ đều phát triển nhanh do gặp môi trường sống tốt, nguồn thức ăn phong phú. Việc đánh bắt, khai thác mang tính tự phát nên sản lượng thủy sản đánh bắt được hàng năm ở các hồ chứa được thống kê đo đếm…

Do đó, trong tháng 2/2025, Văn phòng Chính phủ đã có công văn đến các bộ ngành, địa phương về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy khai thác đa mục tiêu, phát huy tối đa tiềm năng, giá trị công trình thủy lợi. Cụ thể, nêu ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà là Bộ Nông nghiệp và PTNT (Bộ Nông nghiệp và Môi trường sau hợp nhất) cần đánh giá kỹ các vướng mắc, bất cập và kịp thời đề xuất tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến chính sách của Nhà nước về giá sản phẩm, dịch vụ thủy lợi. Tiếp tục rà soát các quy định pháp luật liên quan đến quản lý, khai thác, vận hành công trình thủy lợi nói chung, hồ đập thủy lợi nói riêng, xác định đúng, đầy đủ các khó khăn, vướng mắc, bất cập. Chủ động phối hợp với các bộ, ngành có liên quan đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hoặc xây dựng chính sách pháp luật cụ thể phù hợp nhằm tạo điều kiện thuận lợi khai thác đa mục tiêu, đa giá trị, sử dụng hiệu quả các công trình thủy lợi, tăng nguồn thu, giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, hướng tới tự chủ và bền vững tài chính.

UBND các tỉnh, thành phố khẩn trương thực hiện việc sắp xếp, kiện toàn chủ thể khai thác công trình thủy lợi phù hợp với quy định của pháp luật về thủy lợi. Tổ chức rà soát, đánh giá lại năng lực, hiệu quả khai thác các công trình thủy lợi trên địa bàn, điều chỉnh hoặc đề xuất cấp có thẩm quyền điều chỉnh nhiệm vụ của công trình…Từ đó, khai thác đa mục tiêu, phát huy tiềm năng, giá trị công trình thủy lợi, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.