Thỏa thuận mới này sẽ mở đường cho Vương quốc Anh thiết lập mối quan hệ kinh tế thân cận hơn với Liên minh châu Âu – EU sau một thời gian nước Anh chịu quá nhiều khó khăn do tác động của Brexit.
Thoả thuận mới với tên gọi “Khuôn khổ Windsor” được Thủ tướng Anh Rishi Sunak và Chủ tịch Uỷ ban châu Âu, bà Ursula von der Leyen chính thức giới thiệu trong buổi họp báo chung chiều 27/2 tại thủ đô London.
Điểm đáng chú ý nhất trong nội dung của thoả thuận mới là việc gỡ bỏ được các bất đồng lớn nhất giữa các bên trong Nghị định thư trước đây về Bắc Ireland, liên quan đến việc kiểm soát hải quan đối với hàng hoá từ các vùng lãnh thổ khác của Vương quốc Anh chuyển đến Bắc Ireland.
Thủ tướng Anh Rishi Sunak và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula Von der Leyen tại buổi họp báo chiều 27/2. (Ảnh: The Guardian).
Theo Nghị định thư trước đây trong thoả thuận Brexit ký cuối năm 2019, nhằm bảo vệ tiến trình hoà bình trên đảo Ireland, tránh việc tái lập biên giới cứng giữa tỉnh Bắc Ireland thuộc Vương quốc Anh và nước CH Ireland thuộc Liên minh châu Âu – EU, Bắc Ireland vẫn được giữ lại trong thị trường chung châu Âu nhưng EU có quyền kiểm soát hàng hoá từ Vương quốc Anh đến Bắc Ireland, đồng thời một đường biên giới trên biển Ireland cũng được thiết lập.
Chính phủ Anh và các đảng theo chủ trương hợp nhất Bắc Ireland với Vương quốc Anh, như Đảng Dân chủ hợp nhất Bắc Ireland (DUP) ngày càng phản đối quyết liệt điều khoản này, cho rằng như thế là đánh mất chủ quyền của Vương quốc Anh tại Bắc Ireland, chia cắt Bắc Ireland với Vương quốc Anh.
Sau một thời gian dài tranh cãi, đe doạ trả đũa lẫn nhau nếu xoá bỏ thoả thuận này, EU và Vương quốc Anh đã thống nhất đàm phán với nhau cách đây 4 tháng để tìm kiếm một thoả thuận mới thay thế.
Theo thoả thuận mới, một “Làn Xanh” sẽ được thiết lập dành riêng cho hàng hoá từ Vương quốc Anh được tự do vận chuyển đến Bắc Ireland mà không chịu sự kiểm soát từ hải quan EU, trong khi “Làn Đỏ” sẽ dành cho các hàng hoá nhập vào thị trường EU.
Ngoài ra, các mặt hàng như thuốc men, thịt xay hay thú nuôi cũng được tự do vận chuyển qua đường biên giới trên biển Ireland. Nghị viện Anh cũng có thẩm quyền quyết định mức thuế giá trị gia tăng (VAT) tại Bắc Ireland.
Một chi tiết rất quan trọng khác, đó là thoả thuận mới cũng đề ra cơ chế “phanh khẩn cấp”, cho phép Vương quốc Anh đình chỉ mọi điều luật mà EU áp dụng tại Bắc Ireland nếu như các đảng phái chính trị tại Bắc Ireland tại Nghị viện Stormont phản đối. Đây được xem là điều khoản mang tính thoả hiệp giữa Vương quốc Anh và EU bởi Toà Tư pháp châu Âu vẫn giữ được thẩm quyền phán xử cuối cùng trong các vụ việc tại Bắc Ireland liên quan đến thị trường đơn nhất châu Âu.
Theo Thủ tướng Anh Rishi Sunak, các chi tiết này đều hết sức quan trọng trong việc vừa duy trì được tiến trình hoà bình trên đảo Ireland, vừa bảo vệ được lợi ích của Bắc Ireland cũng như thị trường nội địa Vương quốc Anh.
Thủ tướng Anh nhấn mạnh: “Tôi nghĩ tất cả chúng ta đều hiểu Bắc Ireland cần sự ổn định ra sao và sự cân bằng của Thoả thuận Ngày thứ Sáu tốt lành mong manh và quan trọng đến mức nào. Khuôn khổ mới đạt được đồng nghĩa với việc sự cân bằng đã được thiết lập lại. Tôi cho rằng đây là một bước tiến hết sức có ý nghĩa và là cột mốc đánh dấu bước ngoặt mới cho người dân Bắc Ireland. Tôi cũng rất hy vọng rằng với kết quả này, Vương quốc Anh có thể hướng đến một tương lai tươi sáng hơn”.
Để thoả thuận mới về Bắc Ireland được chính thức thông qua, chính phủ Anh vẫn cần phải vượt qua vòng bỏ phiếu tại Nghị viện Anh. Trong tối ngày 27/2, Thủ tướng Anh Rishi Sunak đã thông báo chi tiết thoả thuận mới trước các nghị sĩ Anh và dự kiến một cuộc bỏ phiếu sẽ được tổ chức trong tuần sau, để các nghị sĩ Anh có thời gian đánh giá bản thoả thuận.
Rủi ro lớn nhất với Thủ tướng Rishi Sunak là sự phản đối của nhóm nghị sĩ theo đường lối Brexit cứng rắn trong chính nội bộ đảng Bảo thủ, những người vẫn luôn cho rằng ông Rishi Sunak đang chấp nhận nhượng bộ EU trong vấn đề Bắc Ireland để đổi lại một mối quan hệ kinh tế gần gũi hơn với EU sau các khó khăn do Brexit gây ra.
Tuy nhiên, khả năng thoả thuận mới được thông qua là tương đối lớn bởi trong tối ngày 27/2, lãnh đạo Công đảng đối lập Keir Starmer tuyên bố Công đảng sẽ bỏ phiếu ủng hộ thoả thuận mới bởi cho rằng thoả thuận này bảo vệ được lợi ích căn bản của Bắc Ireland, dù chưa hoàn hảo.
