Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân: Chuyện môi trường, an dân và vật liệu mới. Bài 2

Trong 3 vấn đề nổi lên hiện nay là môi trường, an dân và vật liệu mới thì chỉ còn chuyện di dời những hộ dân đi xa Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân là đang trở ngại nhất, khi doanh nghiệp nhà nước tính toán suất đầu tư…

Vẫn cần di dời dân

Đến thời điểm này, việc giám sát môi trường của các ngành chức năng và địa phương được xem đã đi đến tận cùng. Vì hầu hết các giải pháp cần thiết cho bảo vệ môi trường, các nhà máy đã áp dụng. Song song đó cũng đã cải tiến các công đoạn sản xuất và công trình bảo vệ môi trường để giảm thiểu ô nhiễm như thay dầu FO bằng dầu DO khi khởi động và đốt kèm; đầu tư vòi phun nước tường bao, che kính băng tải than, tháp chuyển tiếp than... Tuy nhiên, với đặc tính hoạt động của nhiệt điện than, với đặc điểm khí hậu tại khu vực xã Vĩnh Tân thường xuyên có gió lớn kèm lốc xoáy cùng vị trí Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân lại gần khu dân cư tập trung nên không tránh khỏi cảnh tiếng ồn và bụi than xuất hiện, khi trời trở gió hoặc nhà máy bị sự cố. Như ngày 21/3/2022, tại khu vực siro tro Nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 4 mở rộng xảy ra sự cố van xả tro dẫn đến phát tán bụi ra khu vực trong khoảng 40 phút. Rất may, lúc ấy trời không có gió lớn nên bụi chưa phát tán đến nhà dân…

Ông Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban KHCN & MT của Quốc hội (thứ hai bên phải) thăm một hộ dân ở thôn Vĩnh Phúc, xã Vĩnh Tân.

Trong chuyến giám sát môi trường của Đoàn đại biểu Quốc hội đơn vị Bình Thuận, đại biểu Lê Quang Huy, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ & Môi trường của Quốc hội cũng có cùng hướng giải quyết như Bình Thuận đã đề xuất là nên di dời các hộ dân ở gần Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân đi đến nơi đã được chính quyền địa phương quy hoạch trước đó. Mục đích vừa ổn định môi trường sống các hộ dân này vừa giúp Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân phát huy sản xuất kinh doanh tốt nhất có thể, xứng tầm của trung tâm điện lực quốc gia.

Trước đó, từ năm 2020, UBND tỉnh đã có nhiều văn bản báo cáo, kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, kiến nghị Văn phòng Chính phủ liên quan đến nội dung chỉ đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam khảo sát, lập chủ trương đầu tư và bố trí nguồn vốn để thực hiện dự án di dời các hộ dân bị ảnh hưởng bởi bụi, tiếng ồn của Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân. Kết quả, từ Công văn số 7655/VPCP-CN ngày 20/10/2021 của Văn phòng Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Công Thương đã có văn bản báo cáo nội dung liên quan theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành. Trong đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xem xét và cho rằng: “Việc UBND tỉnh Bình Thuận đề nghị di dời các hộ dân bị ảnh hưởng bởi bụi, tiếng ồn của Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân nhằm tạo khoảng cách an toàn giữa khu vực dân cư thôn Vĩnh Phúc, thôn Vĩnh Tiến, xã Vĩnh Tân với các nhà máy nhiệt điện là phù hợp thực tiễn, căn cơ và lâu dài... đề nghị Văn phòng Chính phủ báo cáo Thủ tướng Chính phủ để sớm có chỉ đạo việc triển khai thực hiện kiến nghị của UBND tỉnh Bình Thuận tại Công văn số 3683/UBND-KT ngày 5/10/2021”.

Diễn biến mới nhất, UBND tỉnh Bình Thuận đã có Công văn số 1283/UBND-KT ngày 4/5/2022 đề nghị Bộ Công Thương sớm chỉ đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam, các chủ đầu tư nhà máy tại Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân chủ trì, phối hợp các cơ quan có liên quan của tỉnh Bình Thuận khảo sát, lập dự án và bố trí nguồn vốn để thực hiện dự án di dời các hộ dân bị ảnh hưởng bởi bụi, tiếng ồn của Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân nhằm tạo hành lang an toàn môi trường cho khu vực dân cư thôn Vĩnh Phúc, thôn Vĩnh Tiến, xã Vĩnh Tân, huyện Tuy Phong theo đề nghị của Bộ Tài nguyên và Môi trường tại Công văn số 7089/BTNMT-TCMT ngày 22/11/2021, Công văn số 7294/BTNMT - TCMT ngày 1/12/2021.

Vật liệu mới

Ở góc độ khác, trong đầu tháng 6/2022, UBND tỉnh đã ban hành Công văn số 1694 triển khai ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành về việc sử dụng tro, xỉ của các nhà máy nhiệt điện thuộc Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân. Theo đó, UBND tỉnh giao nhiệm vụ cho 5 sở phổ biến các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn kỹ thuật… của tro, xỉ, đồng thời phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu để có giải pháp phù hợp trong ưu tiên sử dụng tro, xỉ làm nguyên liệu, vật liệu cho các công trình thuộc ngành quản lý. Cụ thể, với Sở Xây dựng, làm vật liệu san lấp trong các công trình xây dựng thuộc chuyên ngành quản lý sử dụng vốn đầu tư công. Tương tự, với Sở Giao thông Vận tải, làm vật liệu đắp nền đường trong các công trình giao thông sử dụng vốn đầu tư công theo quy định và hướng dẫn của Bộ Giao thông Vận tải. Với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Công Thương, làm vật liệu san lấp trong các công trình xây dựng thuộc chuyên ngành. Còn với Sở Tài nguyên và Môi trường dùng để hoàn nguyên khu vực đã kết thúc khai thác khoáng sản… Ngoài ra, công văn của UBND tỉnh cũng quy định các chủ đầu tư công trình xây dựng sử dụng vốn đầu tư công phải ưu tiên sử dụng tro, xỉ đã hợp chuẩn, hợp quy làm vật liệu san lấp.

Cũng đến thời điểm này, chỉ một số sở như Xây dựng, Giao thông Vận tải đã có thể khởi động, căn cứ vào tiêu chuẩn quốc gia của tro, xỉ đã hợp chuẩn, hợp quy làm vật liệu san lấp cho các công trình xây dựng, giao thông và hạ tầng kỹ thuật. Bên cạnh, một số sở khác đang chờ các bộ ban hành các quy chuẩn. Cụ thể như Sở Tài nguyên và Môi trường đang đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường sớm ban hành quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn kỹ thuật về xử lý, sử dụng tro, xỉ, thạch cao để hoàn nguyên các khu vực đã kết thúc khai thác khoáng sản theo quy định của pháp luật về khoáng sản và đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường. Hay Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang chờ bộ chủ quản có chỉ dẫn kỹ thuật liên quan, sau khi bộ có ý kiến nhấn mạnh về an toàn sinh học đối với vật nuôi trên nền ao có sử dụng tro, xỉ, lúc sở có công văn về thí điểm phương án sử dụng tro, xỉ (đã được hợp chuẩn) để san lấp mặt bằng tại Khu nuôi tôm Công nghiệp Núi Tàu 2 – Tuy Phong.

Đây là 1 trong 3 dự án mà trước đó, tỉnh quyết định đưa tro, xỉ của Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân thực hiện san lấp. Nổi bật, khu vực Hang Cò, nơi vốn trước đây có 1 đơn vị khai thác khoáng sản và sau này thuộc phạm vi dự án Nhà máy Vĩnh Tân 2 nên được cho phép thử nghiệm hoàn thổ bằng tro, xỉ. Đến giờ, sau một thời gian san lấp, cây xanh mà nhà máy này trồng đang phát triển. Đây là hình ảnh thuyết phục nhất chứng minh tro, xỉ đã hợp chuẩn an toàn với môi trường, khác với suy nghĩ, lo lắng lâu nay của nhiều người. Không chỉ thế, tro, xỉ của các nhà máy ở Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân cũng đang dần khẳng định vị thế của một nguyên liệu, vật liệu mới, khi năm qua có nhiều công ty ở các nơi ký hợp đồng tiêu thụ tro, xỉ. Đặc biệt, gần đây xuất hiện 1 công ty có nhiều kinh nghiệm trong sản xuất tro bay ở phía Bắc đã vào Bình Thuận, chuẩn bị xây dựng nhà máy vào cuối năm nay sẽ giải quyết dần lượng tro, xỉ tồn đọng tại bãi xỉ 2 nhà máy gồm Vĩnh Tân 2 và Vĩnh Tân 4, nơi hiện tại theo tính toán chỉ duy trì vận hành 1 năm nữa.

Những tín hiệu lạc quan trên dự báo không lâu nữa, nỗi lo tro, xỉ bay mùa khô, tràn vào mùa mưa đeo đẳng lâu nay sẽ dứt, thay vào đó là sự xuất hiện một vật liệu mới. Như vậy, trong 3 vấn đề nổi lên hiện nay là môi trường, an dân và vật liệu mới thì chỉ còn chuyện di dời những hộ dân đi xa Trung tâm Điện lực Vĩnh Tân là đang trở ngại nhất, khi doanh nghiệp nhà nước tính toán suất đầu tư… Nhưng một khi lo xong bài toán an dân này, nơi đây mới xứng tầm Trung tâm Điện lực quốc gia.