Người giữ hồn bản sắc văn hóa Chăm

Đôi tay tài hoa

Trong căn nhà tại thôn Châu Hanh, xã Phan Thanh, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận, với đa dạng các loại nhạc cụ dân tộc, nghệ nhân ưu tú Thổ Đồng đang say sưa chế tác, cảm nhận từng âm sắc trong veo của các nhạc cụ trống, đàn, kèn.

Trên tay ông đang cầm cây đàn Rabap - loại đàn mà ông yêu thích và say mê nhất. Vừa chơi đàn ông vừa kể, ngay từ khi còn nhỏ, ông được làm quen với các nhạc cụ truyền thống của người Chăm tại Bình Thuận. Rồi chẳng biết từ bao giờ, tình yêu với nhạc cụ dân tộc, với âm nhạc cứ lớn dần lên trong ông theo thời gian.

Hàng ngày, ngoài công việc chính là làm ruộng, rẫy, ông còn dành thời gian cho việc chế tác nhạc cụ, lưu giữ những giá trị văn hóa của đồng bào mình. Không chỉ bảo tồn trống Paranưng, kèn Saranai, ông còn mày mò chế tác và sử dụng thành thạo nhiều loại nhạc cụ truyền thống như đàn Rabap, Kanhi biểu diễn rất thành thạo. Nhờ năng khiếu âm nhạc cùng đôi bàn tay khéo léo, nên nghệ nhân ưu tú Thổ Đồng đã tự mày mò, sáng chế ra nhiều loại nhạc cụ khác nhau. Mỗi loại nhạc cụ lại mang một màu sắc riêng, đậm dấu ấn của người nghệ nhân ưu tú.

Nghệ nhân Thổ Đồng cho biết, đàn Rabap là loại đàn được làm từ các vật liệu đơn giản như thanh tre, gỗ, dây cước… song đòi hỏi khả năng kết hợp khéo léo của người chế tác. Đàn Rabap không dễ chơi, vì phải sử dụng 2 tay như đàn cò.

“Với trống Paranưng, đòi hỏi kỹ thuật cao hơn. Để làm được trống Paranưng, người làm phải biết cảm âm và khéo tay, tương tự như một người biết chỉnh cồng chiêng. Thời gian để hoàn thành bộ trống Paranưng là hơn 3 tháng”, ông Thổ Đồng nói.

“Truyền lửa” đam mê

Trước thực tế, các nhạc cụ của đồng bào dân tộc thiểu số ở Việt Nam đang ngày càng bị mai một, trong khi những người biết chế tác và sử dụng các nhạc cụ này thì còn lại rất ít. Với mong muốn gìn giữ và lan tỏa niềm say mê, sáng tạo văn hóa dân gian đến thế hệ trẻ, thời gian qua, ông đã truyền đạt kỹ năng thể hiện trống, đàn, kèn cho thế hệ trẻ trong làng, cũng như các diễn viên của Nhà hát Ca múa nhạc Biển Xanh. Bên cạnh đó, ông đã thường xuyên làm những nhạc cụ như trống Paranưng, đàn Rabap, Kanhi cho các tỉnh Tuyên Quang, Hà Nội… khi có yêu cầu.

Người làng rất yêu mến và ủng hộ nghệ nhân ưu tú Thổ Đồng. Nhờ có ngọn lửa đam mê với âm nhạc truyền thống trong ông luôn bùng cháy mà những âm thanh của trống Paranưng, đàn Rabap, Kanhi, kèn Saranai… vẫn vang mãi và được lưu giữ trên vùng đất đầy nắng và gió Bình Thuận.