Đề thi trắc nghiệm tú tài phổ thông năm đầu cũng là năm cuối trước 1975

Tên gọi kỳ thi: Sau năm 1975, khi thống nhất đất nước, mô hình giáo dục thay đổi, tên gọi kỳ thi Tú tài ở miền Nam trước 1975 loại bỏ, và các kỳ thi được gọi tên “Thi tốt nghiệp phổ thông 10 năm” (áp dụng cho hệ 10 năm ở miền Bắc), phổ biến hơn là “Thi tốt nghiệp cấp III” (áp dụng cho hệ 12 năm ở miền Nam), sau đó thống nhất trên cả nước. Thí sinh thường phải thi từ 4 - 6 môn, (có sự thay đổi về số lượng môn thi theo từng giai đoạn). Giai đoạn từ 2001 – 2014: Tên gọi “Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông”. Các môn thi thường bao gồm 3 môn bắt buộc (Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ) và 3 môn tự chọn do Bộ GD&ĐT công bố hàng năm – cũng có năm cấp bằng tốt nghiệp cho thí sinh gọi là bằng Tú tài, nhưng rồi sau đó bỏ hẳn. Giai đoạn 2015 – 2019: Tên gọi “Kỳ thi trung học phổ thông quốc gia”. Kỳ thi này được tổ chức với mục đích kép: vừa xét công nhận tốt nghiệp THPT, vừa làm căn cứ để các trường đại học, cao đẳng xét tuyển. Điều này nhằm giảm áp lực thi cử cho học sinh, không còn phải thi 2 kỳ riêng biệt. Giai đoạn từ 2020 đến nay: Quay trở lại tên gọi “Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông”. Do ảnh hưởng của dịch Covid-19 và để phù hợp với Luật Giáo dục mới, kỳ thi này được điều chỉnh lại với mục đích chính là xét công nhận tốt nghiệp THPT và đánh giá chất lượng dạy học ở phổ thông. Các trường đại học, cao đẳng thực hiện tự chủ hơn trong công tác tuyển sinh, sử dụng đa dạng các phương thức xét tuyển khác nhau ngoài điểm thi tốt nghiệp.

Về hình thức đề thi: Trước năm 2007, hình thức đề thi tự luận ở các môn. Đến năm 2007, Bộ GD&ĐT bắt đầu chủ trương ra đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông bằng hình thức trắc nghiệm khách quan cho một số môn học. Ban đầu, áp dụng cho các môn như Vật lý, Hóa học, Sinh học, và Ngoại ngữ. Sau đó, vào năm 2008, các môn này tiếp tục được thi trắc nghiệm, và có lộ trình mở rộng cho các môn khác. Đến năm 2017, kỳ thi THPT quốc gia (nay là kỳ thi tốt nghiệp THPT) áp dụng hình thức thi trắc nghiệm cho hầu hết các môn, trừ môn Ngữ văn thi tự luận. Từ năm 2025, theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, môn Ngữ văn vẫn thi tự luận, còn lại các môn khác sẽ thi theo hình thức trắc nghiệm khách quan với nhiều dạng thức câu hỏi đa dạng hơn. Nhưng mỗi thí sinh thi tốt nghiệp THPT chỉ làm bài có 4 môn. Trong đó 2 môn bắt buộc là Ngữ văn, Toán và 2 môn tự chọn.

Nhìn lại lộ trình thi tốt nghiệp THPT sau năm 1975 đến nay, tôi lại nhớ đến kỳ thi Tú tài của thế hệ chúng tôi năm 1974 ở miền Nam Việt Nam. Có thể xem đây là kỳ thi đặc biệt, bởi Bộ Quốc gia Giáo dục miền Nam chủ trương ra đề thi Tú tài bằng hình thức trắc nghiệm khách quan 100% cho tất cả các môn – trước đó, trong kỳ thi Tú tài vẫn có đề trắc nghiệm khách quan nhưng chỉ dành cho môn Lịch sử, Địa lý và Công dân. Nói đặc biệt bởi đó là kỳ thi Tú tài trắc nghiệm đầu tiên cũng là lần cuối cùng trong lịch sử thi tốt nghiệp phổ thông ở Việt Nam. Những bạn cùng thi với tôi hồi ấy bây giờ đã cập bến “cổ lai hi” “thất thập nhi tùng tâm sở dục bất du củ”. Chuyện xưa nhắc lại để thấy mỗi thời kỳ có những yêu cầu cập nhật kiến thức khác nhau, nhưng cái chung vẫn là đem lại tri thức làm người. Hồi đó chúng tôi học 10 môn thì thi Tú tài cả 10 môn, nhưng tính điểm theo hệ số và cách làm bài theo ban. Hệ phổ thông có 4 ban: A, B, C, D. Số câu trắc nghiệm, điểm thi theo hệ số và thời gian làm bài cho từng môn, từng ban trong kỳ thi Tú tài phổ thông năm 1974 như sau:

Căn cứ vào điểm xếp hạng có 3 loại: “ưu”, “bình”, “thứ”, điểm cao tuyệt đối xếp hạng “tối ưu”, cũng có hạng “bình thứ”.

Kỳ thi Tú tài năm 1974 bạn bè đùa vui gọi là kỳ thi Tú tài bút chì, bởi suốt kỳ thi chỉ sử dụng bút chì để làm bài, có người gọi là kỳ thi Tú tài IBM, bởi thi xong đưa toàn bộ bài làm của thí sinh về Sài Gòn đưa vào máy IBM để quét và cho kết quả (IBM là viết tắt của International Business Machines – IBM là một tập đoàn công nghệ đa quốc gia của Mỹ, một trong những công ty công nghệ lớn và lâu đời nhất thế giới, có vai trò quan trọng trong lịch sử phát triển của ngành công nghệ thông tin. Cũng là lần đầu tiên đưa vào thể nghiệm chấm thi trong kỳ thi Tú tài ở miền Nam Việt Nam.

Tôi viết lại những chuyện này khi mình đã từng là thí sinh, từng là thầy giáo, cũng từng là phụ huynh chứng kiến con mình học tập và đi qua các kỳ thi. Nhiều cha mẹ khi con mình đến mùa thi thường đôn đáo lo lắng. Nhưng thi tốt nghiệp THPT bây giờ xét ra khá nhẹ nhàng, đặc biệt là kỳ thi năm 2025 này, thí sinh chỉ làm bài 2 môn bắt buộc và 2 môn tự chọn. Còn chưa đầy một tháng nữa, các em bước vào phòng thi, chúc các em tự tin và làm bài thật tốt.