Covid-19 có thể điều trị giống như bệnh cúm không? Đây là câu trả lời chính xác

Với hơn 36 triệu người Anh giờ đã tiêm đủ vắc xin Covid-19 và đang tiêm mũi tăng cường. Nhiều quy định phòng ngừa Covid-19 đã được dỡ bỏ, Chính phủ Anh đang chuyển hướng sang dừng việc điều trị tách rời căn bệnh này với các bệnh hô hấp phổ biến đang tuần hoàn trong dân cư.

Xác nhận việc chuyển hướng điều trị và trước sự lo sợ Covid-19 của WHO, Bộ trưởng Y tế Anh Sajid Javid đề nghị nên điều trị Covid-19 như là bệnh cúm. Tuy nhiên, WHO cho rằng còn quá sớm để chuyển sang điều trị nó như vậy, nên tiếp tục xem nó là một thực thể riêng biệt.

Vậy ai đúng: Chính phủ Anh hay WHO? Hoặc để cho hàng nghìn người chết vì bệnh hô hấp ở Anh mỗi năm, câu hỏi nào thích hợp hơn, liệu Covid-19 và bệnh cúm có nên điều trị như nhau?.

Để trả lời câu hỏi này, trước tiên nói về vấn đề: khái niệm “bệnh cúm” rất chủ quan – và bây giờ là chính trị. “Tôi cho rằng mọi người dùng thuật ngữ này tùy thuộc vào việc họ muốn gọi Covid-19 ở dạng nặng hay nhẹ. Chúng tôi không có tiêu chuẩn thực nào vì Covid-19 có thể ở dạng rất nặng và dạng nhẹ, giáo sư Tim Spector trường Đại học College London cho The National  biết.

Tim Spector là nhà dịch tễ học di truyền và là người sáng lập ra ứng dụng ZOE để theo dõi triệu chứng Covid-19 đã kêu gọi cho một cuộc sửa đổi, xác định rõ bệnh cúm như thế nào để ngăn chặn việc chính trị hóa nó.

Dữ liệu mới nhất của ZOE cho thấy, lần đầu tiên ở Anh kể từ khi đại dịch xảy ra, tỷ lệ mắc Covid-19 với các triệu chứng hô hấp có cùng tỷ lệ với bệnh cảm lạnh và triệu chứng hô hấp giống như cúm không liên quan đến Covid -19. Nói một cách dễ hiểu, ở Anh nếu bạn cảm thấy mình giống như bị một bệnh về hô hấp, thì khả năng đó là bị nhiễm Covid-19 như một trong nhiều bệnh đường hô hấp khác đang tuần hoàn hiện nay.

Đuổi theo Covid-19

Khác với Chính phủ Anh, giáo sư Tim Spector không xem việc có cùng tỷ lệ này để bật đèn xanh cho người dân trở lại cuộc sống bình thường như trước khi đại dịch, mà xem đó là cơ hội để thiết lập lại toàn bộ sức khỏe cộng đồng.

“Tôi cho rằng chúng ta nên hiểu đại dịch này là một trong rất nhiều đại dịch không thể tránh khỏi vì quy mô dân số và những tác động qua lại của chúng ta với động vật (như đã thấy, Covid-19 đang điều tra trên nhiều động vật để tìm ra nguyên nhân), nó có khả năng quay trở lại với chúng ta dưới nhiều hình thức khác nhau.

Chính trị hóa vấn đề đã biểu lộ rõ trong đại dịch, với nhiều người hoài nghi Covid-19 kể từ đầu năm 2020 luôn miệng “Nó không tệ hơn bệnh cúm”, giáo sư nói.

Trong bối cảnh Covid-19 hiện nay, bệnh cúm được xem như một đại diện cho bệnh nhẹ, không phải là một loại virus cho phép áp đặt các biện pháp y tế cộng đồng và hạn chế quyền tự do cá nhân. Tuy nhiên, số liệu người tử vong của Văn phòng thống kê Anh giai đoạn từ 2013 – 2015 cho thấy, bệnh cúm và các biến chứng kèm theo là viêm phổi.

Giai đoạn này đã theo dõi, trung bình hơn 26.625 người chết mỗi năm vì bệnh cúm hoặc viêm phổi – con số thấp hơn 73.512 người chết vì Covid-19 trong năm 2020, theo số liệu Y tế cộng đồng Anh, nhưng hầu như không được thống kê.

Kể giết người bẩm sinh

Yếu tố phức tạp khác kết hợp bệnh cúm theo mùa và các đại dịch cúm. Trả lời tờ The National giáo sư sinh học điện toán Francois Balloux, Trường đại học College cho rằng, so sánh đại dịch Covid-19 với bệnh cúm là đang tìm cách hạ thấp mức độ nghiêm trọng Covid-19. Ông giải thích: các đại dịch bi thảm nhất, ngoại trừ HIV, đặc biệt là đại dịch cúm xảy ra vào những năm 1957 và 1968, và vào năm 1918 cũng vậy.

Để làm sáng tỏ quan điểm của mình, giáo sư diễn giải, đại dịch cúm Tây Ban Nha ước tính giết chết từ khoảng 17 đến 50 triệu người trên toàn cầu. Đồng ý con số ước lượng này là ở khoảng rộng, nhưng ngay cả khi thông số thấp nhất cũng được coi là chính xác, điều đó vẫn còn gấp 3 lần con số người chết vì Covid-19 toàn cầu hiện nay.

Thế thì, rõ ràng không một ai hiểu rõ về cúm, thậm chí ngay cả các nhà khoa học, những người nỗ lực thu thập dữ liệu một cách chính xác. Giáo sư Balloux cho biết, Trung tâm kiểm soát dịch bệnh Mỹ đưa ra “số lượng ước đoán hay nhất”, nhưng ngay cả điều đó cũng “khá khó khăn”.

Nghịch lý bệnh cúm và Covid-19 suy yếu

Bệnh cúm có ý nghĩa khác nhau đối với những người khác nhau đặt ra một câu hỏi đáng báo động. Chính phủ Anh có thể đưa ra chiến lược giảm nhẹ Covid-19 trong tương lai dựa trên chiến lược không tồn tại cho một loại virus không thể xác định và giải thích được đã cướp đi hàng ngàn sinh mạng mỗi năm không?.

“Chúng tôi có những con số tồi tệ vậy, còn mọi người đã đánh giá thấp gánh nặng của bệnh cúm trước đây bao gồm giới học thuật. Họ xem nó như một điều gì đó rất bình thường, mà nó lại không phải vậy”, giáo sư Balloux lo ngại nói.

Điều trị Covid-19 trong tâm trạng xem nhẹ như bệnh cúm sẽ là một rủi ro đối với bất kỳ quốc gia nào, ngay cả phần lớn dân số đã được tiêm chủng giống như Anh.

Tỷ lệ phần trăm trong tổng thể trường hợp đã tử vong vì Covid-19 giảm đáng kể nhờ tiêm vắc xin phòng ngừa và tính ít nguy hiểm của biển thể Omicron. Tuy nhiên, ngay cả tỷ lệ phần trăm nhỏ nhất của con số khổng lồ thì khó bỏ qua. Trung bình tỷ lệ mắc Covid-19 hàng ngày ở Anh trong 7 ngày gần nhất là hơn 92.000 người. Con số này tương đương với số người chết vì Covid-19 trung bình trong 7 ngày là 261 người.

Tử vong vì Covid-19 hàng ngày ở Anh

Ở đây không nêu số liệu để hỗ trợ Covid-19 trong việc tiêm chủng cao và số dân đã phơi nhiễm trước đây tiếp tục được vạch ra từ các bệnh hô hấp khác. Giáo sư Tim Spector cho biết: tôi cho là chúng ta phải hiểu rõ rằng, mọi thứ đã thay đổi và Covid-19 đang hoạt động tương tự các virus hô hấp trong môi trường hiện nay như đã thấy trước đây và được tiêm chủng. Vì vậy, việc gọi nó là căn bệnh cảm hoặc bệnh giống như bệnh cúm bây giờ có lẽ thích hợp hơn là trước đây. Bạn không thể cứ thấy có triệu chứng là tách rời chúng ra trong số dân đã tiêm vắc xin.

Dữ liệu khai thác từ ứng dụng ZOE của giáo sư Spector đã minh chứng và khẳng định điều này. Thời gian qua nhiều người đã tải ZOE về điện thoại ghi lại các triệu chứng hàng ngày, xem có hay không họ bị nhiễm Covid-19. Thông qua cơ chế đó, các nhà nghiên cứu tại ZOE có thể gom nhặt được những hiểu biết ban đầu về bản chất thay đổi của virus và cách nó biểu lộ các triệu chứng.

Thành công trong việc làm như vậy của ZOE là rõ ràng. Trong giai đoạn đầu của đại dịch, ứng dụng này dùng làm phương tiện cảnh báo các nhà hoạch định chính sách và sự xuất hiện của việc mất khứu giác và vị giác như là dấu hiệu của một bệnh nhiễm trùng.

Tôi cho rằng, chúng ta cần phải theo dõi toàn cầu nhiều hơn, không chỉ về mặt di truyền học mà còn như ZOE để mọi người có thể biết điều gì khác lạ xảy ra và điều tra nghiên cứu, giáo sư Spector nói.

Hố đen dữ liệu toàn cầu

Giáo sư Spector ngạc nhiên khi nhiều quốc gia không thiết lập một điều gì đó tương tự ứng dụng ZOE và gọi số liệu mà nó rút ra cho thấy hội chứng Covid-19 và triệu chứng hô hấp không Covid-19 “là một”.

Việc tạo ra số liệu chính xác và kịp thời rất quan trọng để đấu tranh chống lại các đại dịch trong tương lai. Một hệ thống cảnh báo sớm, rất cần thiết cho mọi quốc gia. Và, một điều nữa không kém phần quan trọng, chúng ta đã bỏ lỡ cơ hội thấy rõ rằng, hầu hết làn sóng Covid-19 đã bắt đầu trong trẻ em, những người mà chúng ta nhận ra sự thật khá muộn, ngay cả dữ liệu (ZOE) của chúng tôi. Bởi vì việc tiếp cận trẻ em rất khó liên quan vấn đề đạo đức, chúng ta phải tiếp cận chúng từ cha mẹ của chúng và yêu cầu chúng làm bài kiểm tra.

Cùng với xét nghiệm nhanh

“Tôi cho là có những điều tốt đẹp sẽ xảy ra sau đại dịch này. Chúng ta có số dân, những người tuân theo xét nghiệm nhanh và báo cáo các triệu chứng của họ...Bất cứ chính phủ nào ủng hộ một chương trình quốc gia đưa người dân xét nghiệm virus mỗi tuần một lần và ghi lại triệu chứng của họ, đặc biệt có sự tham gia của học sinh ở các trường, rất dễ”, Giáo sư Spector nêu lý do hy vọng.

Các xét nghiệm này phải là xét nghiệm nhanh, theo giáo sư Spector, người đề xuất xét nghiệm nhanh phân tích hội chứng Covid-19 với các bệnh hô hấp phổ biến khác sẽ là một công cụ hữu ích trong vài năm tới “cho đến khi Covid-19 lùi xa”.

“Xét nghiệm nhanh là cách tốt nhất chúng ta nên tiếp tục, còn xét nghiệm PCR quá đắt và chậm. Tất nhiên, những loại virus này lây lan nhanh hơn nên mọi thứ phải được thực hiện nhanh hơn. Nói chung nên xét nghiệm tại nhà, sân bay, văn phòng làm việc, cho kết quả nhanh chính xác, không phải đợi 72 giờ mới có kết quả”, giáo sư Spector cho biết. Ông nói thêm, các biện pháp như mang khẩu trang và các hạn chế xã hội có thể tận dụng trong tương lai, nhưng không thể mặc định chúng phải là vậy.

Với giáo sư Balloux nghi ngại việc mang khẩu trang và hạn chế xã hội được dùng trong tất cả. “Tôi cho rằng, chúng ta không ở trong tâm trạng đại dịch mãi mãi. Tôi ủng hộ việc mọi người cảm thấy tự do và làm điều gì mình muốn để sống vui, sống khỏe. Và cuộc tranh luận mang khẩu trang, tôi thấy không đúng vì rõ ràng bây giờ mọi người sử dụng khẩu trang cao cấp thực sự có tác dụng”, giáo sư Balloux cho biết.

Giải quyết vấn đề sức khỏe nghèo nàn

Thay vì tập trung vào mang khẩu trang và các hạn chế xã hội thì giải quyết vấn đề sức khỏe toàn diện hơn. Giáo sư Balloux nói: trong khi tạo ra các tòa nhà thông gió tốt hơn và kiểm soát lây nhiễm ở các bệnh viện có thể hữu ích, chúng ta đối mặt với vấn đề chính là sức khỏe nghèo của người dân. Ông cho rằng nên tập trung cho giáo dục, nhất lớp giới trẻ, đảm bảo bữa ăn tại trường chất lượng và tập thể dục nhiều hơn.

Và điều quan trọng nữa, giáo sư Balloux mong rằng mọi người nghĩ đến những gì có thể làm để bảo vệ không chỉ chính mình mà còn người khác.

Cần thay đổi văn hóa

Giáo sư Spector thiên về bảo vệ sức khỏe mang tính xã hội và cộng đồng nhiều hơn. “Chúng ta cần học hỏi người Nhật, những người 10 năm qua đã mang khẩu trang mỗi mùa đông, và đi làm việc, ngay cả khi họ không bị cảm lạnh. Họ nhận thức rõ việc mang khẩu trang là tôn trọng người khác, nghĩa là không hắt hơi vào mọi người. Vì vậy, tôi nghĩ chúng ta cần thay đổi thói quen văn hóa của chúng ta.

Mặc dù giáo sư Spector và giáo sư Balloux có cách nhìn khác nhau về sức khỏe cộng đồng và đối phó với Covid-19 trong tương lai, nhưng họ đồng nhất trí việc mọi người phải tiêm vắc xin Covid-19 đầy đủ để san bằng với các bệnh hô hấp khác.

Điều này có nghĩa là điều trị Covid-19 giống như bệnh cúm không?. Không. Nó có nghĩa là một vấn đề xã hội toàn cầu khẩn cấp phải nhìn lại cách giải quyết việc quản lý sức khỏe cộng đồng và sự chuẩn bị sẵn sàng ứng phó với các đại dịch trong tương lai.